Ergenlik dönemi intiharları Gençlerin intihar girişimleriyle ilgili haberler ne yazık ki her geçen gün artış göstermekte.

İntihara yol açan hastalıkların başında depresyon gelir. Ön-ergenlik döneminde Majör Depresyon’un sıklığı %2 iken, ergenlik döneminde yaklaşık olarak %6’dır. Çalışma sonuçlarına göre, 19 yaşına kadar Majör Depresyon görülme oranı %28’dir (genç kızlarda %36, genç erkeklerde ise %19) ve bu hiç de azımsanmayacak bir rakamdır: Kabaca, 3 ergenden biri depresyon geçirmektedir!

Bu dönemde depresyonun önde gelen belirtileri
· En az iki hafta süren sıkıntılı ve çökkün ruh hâli (çökkün duygudurum) ve mutsuzluk;
· Eskiden haz duyulan şeylerden zevk alamaz olma;
· Konsantrasyon kaybı, kendine güven azalması;
· Hüsran tahammülünün düşmesi (kolay ağlama, sinirlenme veya pes etme, hırçınlık);
· Enerji kaybı;
· Cinsel isteksizlik;
· Uyku ve iştah düzeninde değişikliklerin ortaya çıkmasıdır;
· Ölüm ve intihar düşüncesi depresif tabloya eşlik edebilir veya etmeyebilir.
Ancak, hayatın diğer dönemlerinden çok farklı olarak hiç atlanmaması gereken husus, bir ergenin intihar teşebbüsünde bulunması için klinik açıdan mutlaka depresif bir tablo içinde olmasının mecburi olmadığıdır. Bu açıdan yetişkinlerin davranışlarından farklılık gösterirler.

Ergenler âdeta bir “kısa devre reaksiyonu” içinde, en ufak bir sukut-u hayâl yaşadıklarında bu girişimde bulunabilirler. Arkadaşla buluşmak için âileden izin alamama, aynı veya karşı cinsiyetteki arkadaşla yaşanan bir tartışma, sınavlarda umut edilen başarıyı temin edememe, âile bireyleriyle tartışma gibi hayat olayları, klinik anlamda tesbit edilen depresif bir hâli olmasa da bir ergende intihar girişimini âniden tetikleyebilir. Bu girişimler en sık olarak ilâç içmek şeklinde kendini gösterir. Genellikle bir arkadaş veya bir âile bireyi kısa bir süre sonra bu durumdan haberdar edilir. Bâzen ise bu durum ancak alınan ilâçlar yan tesirini gösterince arkadaşlar veya âile bireyleri tarafından fark edilir. Çoğu zaman, fevrice karar verilmiş olduğu için, yetişkin intiharlarında görüldüğü gibi önceden plânlanmış bir davranışa işâret edecek şekilde bir mektup bırakılmaz. Olay fark edildikten sonra gereken tıbbî müdahaleyi takiben, ergenin psikiyatrik değerlendirmesi yapılıp, bu davranışının sebepleri üzerinde konuşulduğunda, genellikle “birilerini cezalandırmak, üzmek veya ders vermek için” yaptıklarını izâh ederler.

Bâzı durumlarda ise, yaşadıkları olumsuz olay sonucunda, bir anda yaşamak istemedikleri kanaatine varıp bu girişimde bulunduklarını ifâde edebilirler. Her durumda, altta yatan bir depresif tablo söz konusu değilse, yapılan tüm tıbbî müdahaleler ve âile bireylerinin koşuşturması sonucunda, ergen kendisini “artık iyi hissettiğini, böyle bir şeyi bir daha denemeyeceğini” ifâde eder ve gerçekten de rahatlamış bir hâldedir. Çok daha riskli ve ciddi kategoriye giren diğer intihar teşebbüs şeeri vardır: Bileklerini kesmek, yüksekten atlamak, iple ası, yüksek doz alkol ve uyuşturucu alarak yapılanlar! Bu gibi girişimler “kısa devre reaksiyonu” içinde yapılmış dahi olsa, kurtarılma ihtimâli çok daha düşük olan girişimlerdir.

Depresyon hâricinde Şizofreni, Psikotik Özellikli Majör Depresyon, mani gibi ciddi hastalıklardan muzdarip olan ergenler, tıpkı yetişkinlerdeki gibi, ses duyma yoluyla komut alarak (“kendini at” diyen sesler gibi) intihar teşebbüsünde bulunabilirler. Bu gibi durumlar ise ciddi akıl hastalıkları olup, kurtarılmaları çok zor olan intihar girişimleridir.

Altta yatan hastalık veya sebep ne olursa olsun, bir ergendeki intihar düşüncesi veya teşebbüsü son derece önemsenmeli ve elden gelen bütün tedbirler uygulanmalıdır. Bu yönde bir düşünce, eğilim veya teşebbüs söz konusuysa, âilenin hiç vakit kaybetmeden bir çocuk psikiyatrına başvurması gerekmektedir. Aksi hâlde seyir gerçekten öldürücü olabilir. Bu yaşlarda, ebeveynin dostâne bir tavır içinde çocuğun ruhsal hâlindeki gelişmeleri takip etmesi çok önemlidir. Gençte ısrar eden mutsuz bir duygulanım, davranışlarında aniden başlayan değişiklik, kolay öfkelenme, kendine zarar verme davranışı, sosyal iletişimde sorunların mevcudiyeti söz konusuysa derhâl profesyonel bir yardım almak onun muhtemelen hayatını kurtaracaktır.

Profesyonel başvuruda ergenin her hangi bir ruhsal hastalığının olup olmadığı çocuk ve ergen psikiyatrı tarafından değerlendirilir. Böyle bir durum söz konusu ise, tedavisi düzenlenir ve âileye danışmanlık verilir. Örneğin, tedavi edilmemiş bir depresyon hecmesinin çocuk ve ergenlerdeki ortalama süresi yaklaşık olarak 7–9 ay alır. Bu yaş dönemi depresyonları %50 sıklıkla tekrarlar. Yaklaşık %10’u kronik seyreder.

Ruhsal bir hastalık söz konusu değilse, bu teşebbüslerin ergende neyin boşluğunu doldurduğu araştırılıp, gence ve âileye bu konuda destekleyici türden danışmanlık ve psikoterapi hizmeti verilir.
Gerek metabolik ve hormonal, gerekse de ruhsal açıdan en kritik dönem olan ergenlik dönemi öncelikle âile bireyleri ve eğitimciler tarafından büyük bir titizlikle ele alınmalıdır. Sorun varsa mutlaka bir çocuk ve ergen psikiyatrından profesyonel bir destek alınması şarttır.

Aksi takdirde kayıplar yaşanabilir yâhut bu türden girişimler mükerrer hâle dönüşebilir. O zaman da gencin hayat kalitesi ciddi şekilde bozulur, başka ruhsal hastalıklar er veya geç tabloya eklenir ve günün birinde söz konusu olan teşebbüsler ölümle sonuçlanabilir.

Doçent Dr. Neslim Güvendeğer Doksat