Çocuklarda En Sık Görülen Uyku Bozuklukları PARASOMNİLER

Neslim Güvendeğer Doksat

25 Aralık 2013 Çarşamba

2512

 

Çocuklarda En Sık Görülen Uyku Bozuklukları

PARASOMNİLER

 

Bizler mışıl mışıl uyurken, bedenimizin yoğun bir şekilde çalışmaya devam etmekte olduğu, bir süreçten bahsetmek istiyorum: Uyku…

 

Çocuklarda büyüme hormonu en yoğun olarak derin uyku esnasında salgılanır. Bu açıdan çocukluk döneminde uykunun “dinlenmek” kadar, “büyümek” açısından da çok büyük önem taşıdığı tartışmasızdır.

 

Çocukların yaklaşık dörtte birinin geçici veya uzun süreli olarak uyku sorunu yaşadığı bilinmektedir.
Uyku esnasında veya uyku uyanıklık arasındaki geçiş esnasında ortaya çıkan anormâlliklere parasomni adı verilir. Bu yazıda, çocukluk ve ergenlik döneminde en sık olarak görülen parasomnilere yer verilmiştir.

 

Kâbus Bozukluğu
Korkutucu ve tedirginlik yaratıcı rûyaların canlıymışçasına görülenlerine kâbus adı verilir.
Bu bozuklukta kişi, uykusunun serî göz hareketleri (REM: Rapid Eye Movements) dönemindeyken, genellikle güvenliğine veya benlik saygısına tehdit içeren rûyalarla uyanır. Uyandığında, uzun süreli olan ve korkutucu nitelik taşıyan bu rûyaları detaylarıyla hatırlar. Bu uyanmalar, gece boyunca tekrarlayıcı şekilde ortaya çıkar. Kişi uyanır uyanmaz, nerede kimlerle olduğunu ve de hangi zamanda olduğunu eksiksiz olarak hatırlar.

 

Bu uyku bozukluğu kişide klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya veya toplumsal ve akademik açıdan işlevsellikte belirgin bir bozulmaya sebep olur.
3–6 yaşları arasında çocukların yaklaşık yarısı hayâl dünyalarının zenginliği nedeniyle ara sıra kâbus görebilmektedir. Bunlar genellikle psikiyatrik bir bozukluğa işâret etmez. Günlük olaylarda ürkütücü bir şey duyan, korku veya şiddet içeren film seyreden bir çocuk, gecesini kâbuslarla geçirip korkabilir. Bu tip yaşantıların çok sık (haftanın birçok günü) ortaya çıkması ve belirgin sıkıntı yaratması durumunda, çocuğun sıkıntı verici bir şeyler yaşadığından şüphe edilmelidir. Bu durumda, en kısa zamanda bir çocuk ve ergen psikiyatrından randevu alınmalıdır. Tedavide çocuğun ve âilesinin dinamikleri ele alınarak soruna müdahale edilir.

 

Uykuda Korku (Uyku Terörü)
Genellikle asıl uyku döneminin ilk üçte birinde ortaya çıkar. Kişi, anlamsız bir korkuyla çığlık atarak aniden uykudan uyanır. Gece içerisinde tekrarlayıcı olabilir. Kişi uyanınca etrafındaki insanların kendisini rahatlatma çabalarına tepkisiz kalır. Etrafındaki insanları tanımayarak bakınır. Bu hâlini açıklayacak detaylı bir rûya anlatamaz. Zorlukla teskin edilerek, uykuya yeniden dalması sağlanır. Ertesi sabah sorulduğunda geçirmiş olduğu bu hecmeyi hatırlamaz.
Bu ataklar kişide, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya veya toplumsal ve akademik açıdan işlevsellikte belirgin bir bozulmaya sebep olur.

 

Uykuda korku, 4–8 yaş arasındaki çocukların yaklaşık yüzde bir ilâ üçünde ortaya çıkar. Genellikle bu tabloya ciddi bir psikiyatrik bozukluk eşlik etmez ve ergenlik döneminde azalarak kaybolur.
Bu belirtiler çocukta çok sık ortaya çıkıyorsa, epileptik (sara) nöbet ihtimâlinin ekarte edilmesi ve sorunu tetikleyen sosyal bir sorunun varlığının araştırılması açısından, bir çocuk ve ergen psikiyatrına başvurulması en doğrusu olacaktır.

 

Uyurgezerlik Bozukluğu
4 ilâ 8 yaş arasındaki çocuklarda sıkça rastlanan bir tablodur.
Bu bozukluk, asıl uyku döneminin ilk üçte birinde ortaya çıkar. Uyku esnasında yataktan kalkma ve gezinme hecmeleri tekrarlayıcı şekilde ortaya çıkar. Kişi, uykuda gezinme esnasında etrafa gözünü boş boş dikerek bakar.

 

Kendisiyle iletişim kurma çabaları başarısızlıkla sonuçlanır. Ancak çok zorlayarak uyandırılabilir. Kişi, uyandıktan sonra söz konusu olan atağı hatırlamaz. Uyandıktan sonraki birkaç dakika içinde, zihinsel faaliyet veya davranışlarda her hangi bir sorun olmaz.
Zorla uyandırılan vak’aların bir kısmında saldırganca davranışların görülebildiği bildirilmiştir. Bu durumdaki çocukların zorla uyandırılmamaları, bunun yerine ikna edilerek yatağa geri yönlendirilmeleri gerekmektedir.
Bu hecmeler kişide, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya veya toplumsal ve akademik açıdan işlevsellikte belirgin bir bozulmaya sebep olur.
Böyle bir tablo ortaya çıktığı takdirde, bir çocuk ve ergen psikiyatrına başvurulması gerekmektedir. Öncelikle tablonun epileptik bir tablo olup olmadığı konusunda ayırıcı teşhise başvurulur.

 

Ardından bu durumu açıklayabilecek sorunlar ve âile dinamikleri ele alınır. Saptanan soruna müdahale edilir. Bâzı vak’alarda ilâç tedavisine de gerek duyulabilmektedir. Çocuğun hecme esnasında her hangi bir kazaya mâruz kalmaması açısından alınması gereken tedbirler ve çocuğun ASLA zorla uyandırılmaması konusunda âile bilgilendirilir.

 

Uyku Felci
Uyanıklık hâliyle uyku arasındaki geçiş esnasında, genellikle bir rûyayı takiben, istemli hareketleri yapamama durumudur. Bu ataklar uykunun başlangıcında (hipnagojik) veya uyanmayla birlikte (hipnopompik) ortaya çıkabilir. Bu hecmelere genellikle aşırı gerginlik ve bazen ölüm korkusu eşlik edebilir.
Bu hâl, ek bâzı psikiyatrik bozukluklara eşlik edebileceği için, ortaya çıkarsa mutlaka profesyonel bir yardım almak gereklidir.

 

Uykuda Diş Gıcırdatma
Bu tablo da çocukluk döneminde sık görülen bir durumdur. Genellikle ileri yaşlarda kaybolur. Günlük olaylarda yaşanan sıkıntılarla ilişkili olabileceği düşünülmektedir. Çok ağır vak’alarda dişlerde oluşacak hasarı azaltmak için protezler kullanılabilmektedir.

 

Çocukluk Döneminde Uyku Hijyeni ve Düzeni Hususunda Âilelere Düşenler

 

—Tercihen ilk birkaç ay içerisinde, en geç bir yaşından itibâren çocuğunuzu kendi odasında yatırmaya özen gösteriniz.

 

—Her gün belirli bir saatte eğlendirici faâliyetleri durdurarak uyku zamanının geldiğini kararlı bir şekilde ifâde edin.

 

—Uyku saatinde çocuğunuzu mutlaka kendi odasına götürün. Odayı o saatte oyun değil, uyku atmosferine uygun şekilde hazırlayın.

 

—Tercihen, çocuğunuzun yatağının kenarına bir sandalye çekin ve uyuyana kadar yanında oturun. Bir iki masal okuyabilir, ninni söyleyebilir, el bileğinin iç bölgesine hafif masaj uygulayabilirsiniz.

 

—Çocuğunuz gecenin ortasında yanınıza gelirse, ona sarılıp güven duygusunu verdikten sonra, kendi odasına yukarıda anlatıldığı şekilde götürerek orada uyumasını temin ediniz.

 

—Gündüz uykularının çok fazla uzun olmamasına özen gösteriniz. Aksi hâlde gece geç uyuyacaktır.

 

UYKU BOZUKLUĞUNUN SAKINCALARI

 

—Dikkat toplamada güçlük

 

—Gündüz aşırı uykululuk hâli

 

—Öğrenme güçlüğü, okul performansında sorunlar

 

—Hırçınlık, huysuzluk, itkisellik (fevrîlik)

 

 

—Büyüme geriliği.

 

Çocuğunuzda uyku düzeniyle ilgili her hangi bir sorun gördüğünüzde, vakit kaybetmeden bir çocuk ve ergen psikiyatrından yardım almanız sorunun artarak büyümesini engelleyecektir.

 

 

---

 

 

Doçent Dr. Neslim Güvendeğer Doksat

---

---

---

---

---