Çocuk Ergen ve Genç Ruh Sağlığında Psikiyatrinin Rolü

Neslim Güvendeğer Doksat

25 Aralık 2013 Çarşamba

2141

 

Çocuk Ergen ve Genç Ruh Sağlığında Psikiyatrinin Rolü

 

Çocuk Ergen ve Genç ruh sağlığı, Yirmi Birinci Yüzyıl Türkiyesi’nde toplumumuzun psikiyatriye giderek daha sıcak bakmakta olduğu bir gerçek. Ekonomik ve sosyal sorunların âile hayatı ve insanların ruhsal sağlığı üzerindeki baskısı, psikolojik sorunları her geçen gün daha da arttırıyor. Endişeli, gergin ve sinirli insan sayısı çoğaldıkça âile bireylerinin ve dolayısıyla çocuklarımızın, gençlerimizin ruh sağlığı daha da olumsuz etkileniyor.

 

Çocuk ve genç psikiyatrisi işte bu noktada devreye giriyor. Psikiyatra gitmek için mutlaka bir akıl hastalığına sâhip olmak gerekmiyor. Sâdece danışmanlık hizmeti almak veya hafif derecede sorunları olan insanlar için gerçek ruhsal bozukluk henüz ortaya çıkmadan destek verip, sorunu daha da yeşermeden gidermek mümkün. Çocuk ve genç psikiyatrisinde belli bir sorunu olmaksızın sâdece danışmanlık için almaya gelenler ders çalışma stratejileri, sınav kaygısıyla başa çıkma teknikleri, yaşıtlarıyla ve/veya karşı cinsle ilişkiyi geliştirme teknikleri, ebeveynleriyle uygun iletişim kurma stratejileri, yetenekleri ve ilgi alanlarına göre meslek seçimi gibi konularda rehberlik yapılabilmekte. “Ağaç yaşken eğilir” prensibiyle, erken yaşlarda bu desteği alan kişiler, ileride sağlıklı ve başarılı bir birey olmak konusunda daha hızlı yol almkatalar…

 

Peki, çocuk ve genç ruh sağlığı alanına giren ruhsal bozukluklar hangileridir? Hangi belirtiler ortaya çıktığında bir ruh sağlığı hekimine başvurmak gerekir?

Çocuk ve Genç Psikiyatrisinde görülen temel ruhsal bozuklukları şu şekilde gruplayabiliriz:
1. Otizm ve Yaygın Gelişimsel Bozukluklar;
2. Bebeklik ve Çocukluk Döneminin Tepkisel Bağlanma Bozukluğu;
3. Zekâ Geriliği;
4. Konuşma Bozuklukları (Kekemelik ve Telâffuz Bozukluğu, Konuşma Gelişme Geriliği);
5. Gelişimsel Öğrenme Bozukluğu (Matematik Bozukluğu, Okuma Bozukluğu – Disleksiler, Yazılı İfâde Bozukluğu, Koordinasyon Bozukluğu);
6. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu;
7. Davranım Bozukluğu;
8. Atipik Yeme bozuklukları (Tıkınma Bozuklukları, Gece Tıkınmaları);
9. Anoreksiya Nervoza, Bulimiya Nervoza ve Karma Tipler;
10. Enürezis ve Enkoprezis gibi boşaltım bozuklukları;
11. Cinsel Kimlik Bozuklukları;
12. Tik Bozuklukları;
13. Çocukluk Başlangıçlı Şizofreni;
14. Çocuk ve Gençlerde Depresif Sendromlar;
15. Çocuk ve Gençlerde Bipolar Bozukluk (Manik Depresif Hastalık);
16. Çocuk ve Gençlerde Anksiyete Bozukluğu;
17. Obsesif Kompulsif Bozukluk.

Yukarıda, tıbbî terimleriyle belirtilen hastalıklar, görüldüğü gibi, çok geniş bir yelpâze içindedirler.

Bunların temel belirtilerini genel olarak özetleyelim:
1. Çocuğun konuşmaması veya yetersiz konuşması, çevreye tepki vermemesi, iletişim kurmaması;
2. Beş yaşından sonra hâlâ çiş, dört yaşından sonra hâlâ kaka kaçırıyor olması;
3. Algılamada, dikkatinde, öğrenme ve akademik becerilerinde sorun olması;
4. Aşırı hareketlilik ve dikkat sorunu, bu durum gençlerde çabuk sıkılma – yerinde duramama – genel bir huzursuzluk duygusu şeklinde kendini gösterebilir;
5. Davranış sorunları gösterme, kurallara uymama, aşırı isyankârlık;
6. Aşırı yeme veya iştahsızlık, aşırı rejim yapma veya zayıflama çabası göstermesi;
7. Kendi cinsiyetinin gerektirdiği giyim ve davranış şeerinden hoşlanmayıp, karşı cinsiyetin giyim ve davranış şeerinden keyif alması;
8. Gözlerde, omuzlarda ve ellerde motor tikler veya geniz temizleme gibi sesli tiklerin, âni küfür etme ve tükürme gibi davranış bozukluklarının mevcudiyeti;
9. Aşırı titizlik ve simetri takıntısı, kafadan uzaklaştırılmayan ancak saçma olduğu bilinen takıntılar (temizlik, düzen veya dinî inançlarla ilgili), kişinin kendini yapmaktan alıkoyamadığı zorlu davranışların bulunması;
10. Her an kötü bir şey olacağı endişesi taşıma veya aşırı evhamlı olması;
11. Fobiler (saçma veya aşırı olmasına rağmen karşı konulamayan korkular) meselâ hayvan fobisi, yükseklik fobisi, kapalı alan fobisi vb. bulunması;
12. Gençlerde yaşıt ilişkisi ve karşı cinsle ilişkilerde sorunlar yaşanması, ebeveynlerle olan ilişkide sorunlar yaşanması, âsilik;
13. Gencin sinirli, gergin ve mutsuz olması, yaşının gerektirdiği sosyal veya akademik rolü sürdürmede belirgin sorunlar yaşaması, uyku ve iştahla ilgili sorunların mevcudiyeti.

İşte, yukarıda ifâde edilen belirtilerin mevcudiyeti durumunda, ruh sağlığı uzmanına başvurulduğu takdirde, uygun hekim – âile – genç işbirliği ile söz konusu bozukluk daha tam yerleşmeden müda-hale edebilme fırsatı ortaya çıkar. İleride gelişebilecek daha ağır ruhsal sorunlar büyük ölçüde önlenmiş olur.

Aynı zamanda hekimin okul ve âile ile yapacağı işbirliği ve vereceği danışmanlık hizmeti sâyesinde çok disiplinli bir çalışma yürütülmüş ve sorunun çocuğun, ergenin yâhut gencin kendi sosyal atomu içerisinde tamamen ele alınması sağlanmış olur. İşte bu noktada yetişkin psikiyatrisi de devreye girerek, bu atomun içerisindeki bütün bireylerin sorunlarının çözülmesi için tam bir ekip çalışması yapılarak verim arttırılır.

---

 

Doçent Dr. Neslim Güvendeğer Doksat

---

---

---

---

---